دانلود کتاب قصص العلماء مرحوم تنکابنی

قِصَصُ العُلَماء، مشهورترین اثر محمد بن سلیمان تنکابنی (۱۲۳۴ یا ۱۲۳۵- ۱۳۰۲ق) به زبان فارسی در شرح حال علماء و دانشمندان شیعه از قرن چهارم تا سیزدهم قمری. در این کتاب شرح حال ۱۵۳ تن از علمای شیعه آمده است، این کتاب با معرفی سید ابراهیم موسوی قزوینی آغاز شده و با معرفی سید نعمت الله جزایری خاتمه یافته است. از برخی مشاهیر غیر شیعی نیز به مناسبت سخن به میان آمده است. آقا بزرگ از عدم نظم و ترتیب آن انتقاد کرده است.

انگیزه تألیف

تنکابنی در مقدمه قصص العلماء انگیزه خود را از تألیف این کتاب، معرفی برخی از علمای شیعه که کمتر به شرح حال آنها پرداخته شده، یا شرح حال آنها در دسترس نبوده است، دانسته است. هر چند تنکابنی پیشتر در تذکرة العلماء را رد شرح حال علما نوشته بود، اما اشاره می‌کند که آن کتاب مختصر بوده است، وی همچنین در مقدمه قصص العلماء یادآور می‌شود که در مورد کرامات علماء کتابی تألیف نشده است.

محتوا

این کتاب زندگینامه ۱۵۳ تن از علمای شیعه را دربر دارد که بیشتر آنان از مشایخِ اجازه و اصحاب تألیف قرن سوم تا اواخر قرن سیزدهم‌اند و بیش از شصت درصد آنان به دوره صفویه و پس از آن تعلق دارند. تنکابنی چهارمین زندگینامه را به معرفی تفصیلی خود و آثارش اختصاص داده است وی آثار خودش را به ۱۶۶ کتاب رسانده است.

وی در این کتاب مناظرات و حکایاتی از دانشمندان نقل کرده و به شرح حال کسانی مانند سید علی محمد باب و شیخ احمد اَحسایی و نقد و رد آرای آنان پرداخته است.

قصص العلماء به فارسی است و به گفته مؤلف، این کتاب حاصل محفوظات، شنیده‌ها و تتبع پنجاه ساله او است که در مدت سه ماه نوشته است. برخی از مطالب آن نیز با کتاب مختصر وی در همین زمینه به نام تذکرة العلماء مشترک است. تنکابنی قصص العلماء را در روز مبعث ۱۲۹۰ق پایان رسانده است.

به نوشته آقا بزرگ، مطالب این کتاب به خلاف تذکرة العلماء بدون نظم و ترتیب است اما تنکابنی توضیح داده که در این کتاب از نظم خاصی پیروی کرده است.

او این کتاب را با شرح حال علمای زمان خویش، و مقدّم بر همه، یکی از استادان اجازه‌اش به نام سید ابراهیم موسوی قزوینی، صاحب ضوابط الاصول، آغاز کرده است.و کوشیده است تا زندگینامه‌ها را به ترتیب اجازات و دوره‌های زمانی از عصر مؤلف به قبل تنظیم کند، چنانکه مرسوم مؤلفان اجازات (مثلاً لؤلؤة البحرین بحرانی) بوده است. با این‌همه وی از روش خود، بویژه پس از گزارش احوال نصیرالدین طوسی، عدول کرده و سرانجام قصص العلماء را با زندگینامة سید نعمت الله جزایری، از علمای قرن یازدهم، به پایان برده است.

روش

تنکابنی درباره هر شخصیت اطلاعاتی چون، نام و نام خانوادگی، ویژگی‌های علمی و اخلاقی، آثار و تالیفات، شرح کوتاهی از دیدگاه‌ها، برخی از فعالیت‌های اجتماعی، و سال تولد و وفات را آورده است. قصص العلماء از سبکی ساده و نثری نسبتاً روان برخوردار است.

چاپ

قصص العلماء نخستین بار در ۱۲۹۰ق، سال نگارش کتاب، همراه با سبیل النجاة، در تهران چاپ شد و پس از آن نیز بارها، چه جداگانه و چه همراه با آثار دیگر، در جاهای مختلف، به چاپ رسید. و در انتهای آن فهرست اعلام، کتب، و اماکن به چاپ رسیده است.